قسمت هجدهم
افعال ، اسمها و حروفی که به صدای « ـَ » ختم میشوند نباید به واژهی بعدی چسبانده شوند ( واژهای که پس از این سه گروه میآید در بیشتر حالات ضمیر متصل است. ) :
طرز نوشتنِ افعالی که به صدای « ـَ » ختم میشوند :
در استفاده از رسمالخط فارسی در گویش کردی کرمانشاه هنگامِ نوشتن افعال مضارع اخباری و التزامی که صدای آخر آنها « ـَ » است اگر بخواهیم از همان علامت « ـَ » استفاده کنیم که مخصوص وسط واژه است و ضمیر متّصل را به آن بچسبانیم واژه ناقص نوشته میشود : « بِکَم ، بِنَم ، بیَم » در اینجا ناچاریم این صدا را به همان شکل « ﻪ ، ﻩ » بنویسیم و نمیتوان ضمایر متّصل را به علامتِ « ﻪ ، ﻩ » چسباند و باید جدا نوشته شوند. برای آشنایی خوانندگان با شکل این افعال ، لیست تعدادی از آنها با ضمیر اوّل شخص در جداوّل شماره هشت ، نه ، ده و یازده میآید :
جدول شماره هشت ( لیست افعال با گویش کردی کرمانشاهی )
فارسی
|
بن مضارع
|
مضارع اخباری
|
مضارع التزامی
|
گذشته ساده
|
امر
|
کَردن
|
که
|
کهم
|
بکهم
|
کِردِم
|
بکه
|
بُردن
|
به
|
بهم
|
بِوهم
|
بِردِم
|
بِوه
|
خوردن
|
خُوه
|
خُوهم
|
بخُوهم
|
خُواردِم
|
بِخوه
|
نهادن ( گذاشتن )
|
نه
|
نهم
|
بِنهم
|
نیام
|
بِنه
|
دادن
|
ده
|
دهم
|
بیهم
|
دام
|
بیه
|
انداختن
|
خه
|
خهم
|
بِخهم
|
خِستِم
|
بِخه
|
آمدن
|
تیه
|
تیهم
|
بام
|
هاتِم
|
بَو
|
جدول شماره نه : لیست افعال با گویش کردی شمال کرمانشاه ( کُلیایی ، بیلوار ، ...) :
فارسی
|
بن مضارع
|
مضارع اخباری
|
مضارع التزامی
|
گذشته ساده
|
امر
|
کَردن
|
که
|
اَکهم
|
بکهم
|
کِردِم
|
بِکه
|
بُردن
|
به
|
اَوهم
|
بِوهم
|
بِردِم
|
بِوه
|
خوردن
|
خُوه
|
اَخُوهم
|
بخُوهم
|
خُواردِم
|
بِخوه
|
نهادن ( گذاشتن )
|
نه
|
اَنهم
|
بِنهم
|
نیام
|
بِنه
|
دادن
|
ده
|
اَیهم
|
بیهم
|
دام
|
بیه
|
انداختن
|
خه
|
اَخهم
|
بِخهم
|
خِستِم
|
بِخه
|
آمدن
|
تیه
|
اَتیم
|
بام
|
هاتِم
|
بَو
|
جدول شماره ده ( لیست افعال به شکل منفی ) :
فارسی
|
بن مضارع
|
مضارع اخباری
|
مضارع التزامی
|
گذشته ساده
|
نهی
|
کَردن
|
که
|
نیهکهم
|
نکهم
|
نَکردِم
|
نَکه
|
بُردن
|
به
|
نیهوَهم
|
نَوهم
|
نَوِردِم
|
نَوه
|
خوردن
|
خُوه
|
نیهخُوهم
|
نَخُوَهم
|
نَخواردِم
|
نَخُوَه
|
نهادن ( گذاشتن )
|
نه
|
نیهنهم
|
نَنهم
|
نَنیام
|
ننه
|
دادن
|
ده
|
نیهم
|
نَیهم
|
نِیام
|
نَیه
|
انداختن
|
خه
|
نیهخهم
|
نَخهم
|
نَخِستِم
|
نَخه
|
آمدن
|
تیه
|
نیهتیهم
|
نام
|
نهاتِم
|
نَو
|
جدول شماره یازده : لیست افعال به شکل منفی با گویش کردی شمال کرمانشاه ( کُلیایی ، بیلوار ، ...) :
فارسی
|
بن مضارع
|
مضارع اخباری
|
مضارع التزامی
|
گذشته ساده
|
نهی
|
کَردن
|
که
|
ناکهم
|
نکهم
|
نَکردِم
|
نَکه
|
بُردن
|
به
|
ناوَهم
|
نَوهم
|
نَوِردِم
|
نَوه
|
خوردن
|
خُوه
|
ناخُوهم
|
نَخُوَهم
|
نَخواردِم
|
نَخُوَه
|
نهادن ( گذاشتن )
|
نه
|
نانهم
|
نَنهم
|
نَنیام
|
ننه
|
دادن
|
ده
|
نایهم
|
نَیهم
|
نِیام
|
نَیه
|
انداختن
|
خه
|
ناخهم
|
نَخهم
|
نَخِستِم
|
نَخه
|
آمدن
|
تیه
|
نَتیم
|
نام
|
ناتِم
|
نَو
|
در ترکیب فعل ربطی « است » با اسمها یا صفتهای قبل از آن که صدای آخر آنها « ـَ » است نیز این مشکل وجود دارد که به همان ترتیب قبلی در فارسی حلّ شده است. مثلاً صفتِ « آماده» که در فارسی هم صدای آخر آن « ـَ » است ، امّا آن را با « ـِ » تلفّظ میکنند ، در ترکیب با فعل « است » در فارسی به صورت « آمادهام » نوشته و خوانده میشود ، امّا در کردی به صورتِ « آمادهم » : ( جدول شماره دوازده )
جدول شماره دوازده :
|
اوّل شخص
|
دوّم شخص
|
سوّم شخص
|
|
فارسی
|
کردی
|
فارسی
|
کردی
|
فارسی
|
کردی
|
مفرد
|
آمادهام
|
آمادهم
|
آمادهای
|
آمادهی
|
آماده است
|
آمادهس
|
جمع
|
آمادهایم
|
آمادهیم
|
آمادهاید
|
آمادهین
|
آمادهاند
|
آمادهن
|
طرز نوشتنِ ماضی نقلی ( به صدای « ـَ » ختم میشود ) و اتصال به ضمیر :
مثال ؛ فعل « شدهام » : مطابق جداول شماره سیزده و چهارده
جدول شماره سیزده ( صرف فعل شده ام در زبان کردی )
|
اوّل شخص
|
دوّم شخص
|
سوّم شخص
|
|
فارسی
|
کردی
|
فارسی
|
کردی
|
فارسی
|
کردی
|
مفرد
|
شدهام
|
بیمه
|
شدهای
|
بیده
|
شده است
|
بیه
|
جمع
|
شدهایم
|
بیمنه
|
شدهاید
|
بینه
|
شدهاند
|
بینه
|
در ترکیب با صفت و اسم « سه » به ماضی نقلی اضافه میشود :
بیمهسه گیای هفتمال اَرّام رَسی. / بیهسه خوینیم.
جدول شماره چهارده : اضافه شدن « سه » به فعل ماضی نقلی متعدی ؛ مثالِ « بُردن » :
|
اوّل شخص
|
دوّم شخص
|
سوّم شخص
|
|
فارسی
|
کردی
|
فارسی
|
کردی
|
فارسی
|
کردی
|
مفرد
|
مرا برده است
|
بِردیهسهم
|
تو را برده است
|
بِردیهسهت
|
او را برده است
|
بِردیهسهی
|
جمع
|
ما را برده است
|
بِردیهسهمان
|
شما را برده است
|
بِردیهسهتان
|
آنها را برده است
|
بِردیهسهیان
|
طرز نوشتنِ اسمهایی که به صدای « ـَ » ختم میشوند هنگامِ اتصال به ضمیر :
مثال از اسمهای فارسی در گویش کردی که به صدای « ـَ » ختم میشوند :
شانهای ؛ « شانهی وَ ناو سری شکانِم تا تپ سری وا بی ! » ( شانهای میان سرش شکستم تا موهای به هم ریختهاش باز شد ! )
لانهام ؛ ( لانهم : آو کِردَ لانهم ) ( آب در لانهام ریخت ، خانهام را ویران کرد. )
وَ قُروان نالهی بان تخت مریضخانهت بام ! ( به قربان نالهی روی تخت مریضخانهات شوم !
اسمهای کردی ؛ مثالِ :
پا نیایدهسه بان دیدهم ! ( پا رویِ چشمم نهادهای. )
پویتهم ژان کهی ! ( کُلیهام درد میکند. )
کُنهی هلگِرد و چیَ رّای کَیریز !( مَشکِ آبی برداشت و رفت به طرف کاریز ! )
سینهم خَفه ( سینهام خفه است ، تنگی نفس دارم. )
:: بازدید از این مطلب : 404
|
امتیاز مطلب : 0
|
تعداد امتیازدهندگان : 0
|
مجموع امتیاز : 0